Aylardan Aralık olunca  Sarıkamış Harekatına değinmemek olmazdı.Ne olmuştu? Enver Paşa Askerlerimizi gereksiz yere kırdırmış mıydı! “Enver Paşa” isimli makalemizde kaynaklara yer verdiğimizden burada tekrara düşmemek için oraya atıfta bulunmakla yetiniyoruz.
           Enver Paşa isimli makalemizde Enver Paşa’yı araştırırken doğal olarak Sarıkamış Harekatını da araştırmış oluyordum.    
            Enver Paşa’nın  Kurmay Başyaveri  ve Eniştesi  Kazım Beyden( Orbay) nakledildiğine göre: Kazım Orbay  1963-1964’teki  “Orbay Tatbikatı” sırasında Erzurum’daki  Ordu merkezini  ziyaret eder. Ordu Kumandanı  General Refik Tulga’dır Erzurum ziyareti Kazım Paşada, vaktiyle bu bölgede  Enver Paşa’nın emrinde  ve maiyetinde  yaşadığı günlerin hatıralarını canlandırır. Enver Paşa’nın, Ordu Kumandanı  Hasan izzet paşa’ya şu sözlerini nakleder: “Hatalı hareket ettiniz. Muvaffak olamadınız.Rus Ordusu burada imha edilmeliydi.  Şimdi derhal harekete geçeceksiniz. Ve Rus Ordusunu, Sarıkamış Cephesinde imha edeceksiniz…”
           Ordu Kumandanının sözleri de serttir: “ Olmaz! Etrafı görüyorsunuz. Kış, kar başlamıştır. Bu şartlar, bu mevsim içinde  bir ordu hareketi  iyi netice vermez. Kış şiddetini kaybetsin, yollar harekata müsait olsun, düşmanı imha edeceğim…”
           Fakat Enver Paşa  dinlemez.  Hiddetlidir.  Hasan İzzet Paşa’yı Ordu kumandanlığından çeker. Kumandayı kendi üstününe alır.
           Hasan İzzet Paşa , Enver Paşa’nın Kurmay okulundan  Hocasıdır. Bir stratege olarak bilinir. Enver paşa:  “Eğer Hocam olmasaydınız sizi idam ettirirdim” der.
PEKİ ORDU MEVCUDU NE İDİ:
              Sarıkamış denilince hep ezberlenen “90 bin şehit donarak öldü” sözü tekrarlanıp durur. Acaba gerçekten böylemiydi? General Fahri Belen eserinde , Ekim ayı başında  Erzurum bölgesine sevk edilen ordunun seferberlik kadrosunu;  Muharip nizamiye birlikleri 83.000, Erzurum Müstahkem mevkii 13.583, İhtiyat süvarileri 13.177, Jandarma hudut birlikleri 28.583, depo birlikleri 10.081, menzil teşkilatı 5.531, ordu karargahı 295 Toplam: 169.609 olarak vermektedir. Bu rakamın ordunun seferi kadrosu olduğu  Mehmet Emin’in verdiği rakamlardan da anlaşılmaktadır. Harbin başladığı günlerde  3. Ordunun mevcudu 190.000 insan ve 60.000 hayvandır.Seyyar muharip  kuvveti 66.000 nefer, 168 top, 44 makineli tüfekten ibarettir.
              Savaşa katılan Rus generali Maslofski’nin eserine  bir tenkit yazan Nazmi Bey, Sarıkamış harekatı başladığında  cephedeki Tük Kuvvetini , Kolordu teşkilatında bulunan  81 tabura  3 adet Hudut Jandarma taburunu da ekleyerek 84 taburda toplam; 72.000 tüfek 204 top ve 4.400 kılıç olarak verir. Türk Harp Tarihi dairesinin  yaptığı bir araştırmada  muharebe alanına sevk edilen asker sayısının  94 taburda 75.600 muharip  ve 37.000 geri hizmetlerde olmak üzere  112.660 olduğu ileri sürülmüştür.
              Rus kuvvetlerinin  hemen üçte iki miktarının  Sarıkamış’la Köprüköy arasında  fazla ileri sarkmış bulunmaları, bu grubun sağ kanadını çevirerek Sarıkamış Kars demiryoluna çıkmağa müsait yolların bulunması, Ruslarda Ordu ihtiyatının azlığı , Artvin ve Güney Acaristan’ın Türklerin eline geçmiş bulunması  ve bir kısım Acaralı Müslüman halkın Türklerin tarafını tutması gibi sebepler de  Enver Paşa’nın taarruz kararını almasında etkili olmuştur.