Ruslara hemen saldırmayı savunan Hafız Hakkı paşa başta harekat fikrinin kendisine ait olduğuna dair  ifadeler kullanıyor, bozgundan sonra ise tüm suçu  Enver Paşa’ya yüklemeye çalışıyor. “Ah Enver! Ah. Bu kış seferini tacil etmek, sonra da bu parlak taarruzda  9. Kolorduyu dörtnala kaldırmakla  yüz bin masumun kanına girdin! Allah seni affetsin…”diyor.( Hafız Hakkı Paşa Sarıkamış Günlüğü). Günlükte  kendi yanlış kararları ile  10. Kolorduyu  perişan eden  devreyi  tamamen es geçmiştir. 18 Aralıkta, “Artık hamdolsun ileri gidiyoruz” diye  başlayan Hafız Hakkı Paşa , 16 Ocak  1915’te “ hatıra defterimi tam 28 gündür açmadım” diye devam eder.
          Köprüköy savaşlarına 9. Kolordu komutanı olarak katılan mareşal Fevzi ÇAKMAK,Genel karargahın zorlaması ile yapılan bu taarruzda Rusların çekilme hattına paralel muharebe  şehitleri verilerek gereksiz zaiyata sebep  olunduğu,  düşmanın gerisine düşülecek şekilde  bir çevirme harekatı yapılamadığı için  ikinci bir Tanenberg fırsatının kaçırıldığı fikrindeydi.
      GENERAL FAHRİ BELEN:  “Sarıkamış’ın 25-26 Aralık gecesi işgal edilmemesinden, taarruzu önleyen İhsan Paşa ve Kurmay başkanı Yarbay Şerif Bey sorumludur.  Bunlar Rusça yazılan kitapları okumadan hatıralarını yazarak, kendilerini haklı göstermişlerdir.” demiştir.
     Rus harp tarihçilerinin de  ittifak ettikleri gibi, o gece Sarıkamış’a girilmemesi, savaşın yönünü değiştirdi. Artık sabah saatlerinde  Rusların takviye birlikleri Sarıkamış’a girmeye başlamıştı. Rus general Maslovski diyorki: “29. Tümen Sarıkamış’a hücum etmemek suretiyle vakit kaybetmesi bizim için  gerekli olan zamanı kazandırmıştır.” Devamla: “İhsan paşa, Rusların fevkalade direnişleri üzerine, Sarıkamış’ta  Rus kuvvetlerinin önemli bir çoğunluğa sahip olduğunu zannederek,  kesin hücumu yapmak için  kolordusunun bütün kuvvetlerinin gelmesini beklemiştir. Sarıkamış grubu imha edilseydi  Kafkas yolları Türklere açılarak  Güney Kafkasya elden çıkacaktı.  Eğer Sarıkamış çekilme emri yerine getirilseydi  yine bozgun olurdu. Enver paşanın cesurane düşünülmüş ve düzenlenmiş olan planı, başarı halinde Türkiye’ye büyük menfaatler  sağlayacaktı.  Eğer Mişlayevsky’nin  çekilme kararı uygulansaydı, Enver paşa’nın muazzam planı tahakkuk derecesine yaklaşmış olurdu.” demiştir.
                            Kader anlarından birisi 10. Kolordu  Kurmay Başkanı   Binbaşı Nasuhi bey’in   Ruslara esir düşmesidir. Üzerinde bulunan Türk kuşatma planı Rusların eline geçmiştir.Rusların savunma ve  toplanma tedbirlerini çok kolaylaştıran bu talihsizlik Sarıkamış felaketinin  önemli sebeplerinden birisi olmuştur.
          Sarıkamış  Harekatı’nı ele alan  bütün askeri tarih yazarları 25 Aralık akşamı verilen kararları  harekatın dönüm noktası olarak kabul ederler. Bir kısım yazarlar bu gece verilen taarruz emrinin  29. Tümen kıtalarını erittiğini ileri sürerken, diğer bir kısmı da; gece taarruzunun geliştirilmesi halinde Sarıkamış’a girilebilecekken kolordu komutanları ve kurmay subayların buna engel olduğunu iddia ederler. Sonradan neşredilen Rus eserleri ikinci kısım hatıra sahiplerini  haklı çıkarmıştır. Zira Sarıkamış’taki Rus kuvvetleri Türk Taarruzuna ara verilen  25 Aralık gecesi esaslı bir şekilde yardım almışlar, sonraki günlerde de bu yardım artarak devam etmiştir.