10. Kolordu Kosor’dan sonra örtülü üzerinden Kop yolu ile  Bardız’a gelmiş olsa idi bu felakete uğramazdı.  Nitekim aynı yoldan Bardız yönünde ilerleyen 32. Tümen zorlu bir yürüyüş yapmasına rağmen diğer iki tümenin uğradığı felakete uğramamıştır.
               ALLAHUEKBER DAĞI KAYBI NEKADARDI:
                 10. Kolordunun Allahuekber  dağlarını aşarken verdiği zaiyat çeşitli kaynaklarda  çeşitli rakamlarla anılmaktadır. Şerif Köprülü hatıratında en az  26.000 mevcutlu iki tümenden  geriye sadece 3.200 asker kaldığını belirtir. ( Ancak kendisi 10. Değil 9. Kolordu kurmay başkanıdır) Bunların da %20’sinin ayakları yaralıdır. Guze,eserinde kıtaların %20 yürüyüş zaiyatı verdiğini  yazar.  Muratof ve Allen, iki tümenin erlerinden  üçte birinin kaybedildiğini  yazar. Muratof ve Allen’e göre  20.000 kişilik iki tümen bu yolculuktan  7.000 asker zaiyat vermiştir. Türk yazarların eserlerinden bu yolculuktaki  toplam zaiyat konusunda  bilgi verilmez. Bu konudan ısrarla kaçınmışlardır.
                 Ne var ki 10. Kolordunun toplu harekatını sağlayamayan  Hafız Hakkı Bey, Sarıkamış Umudunu karlı dağlara gömmüştür.
                 Yenilginin sebeplerinden birincisi 9. Kolordu Subaylarının  kendilerince, fevkalade  şahsi buldukları  Enver Paşa’nın mütalaalarına  aynı inançla katılmamalarıdır. Nitekim İhsan Paşa’nın raporlarında hiç bir  heyecan unsuru bulunmaz
           İkinci sebep; En az Enver paşa kadar heyecanlı olan Hafız hakkı da görülen aşırı kendine güven duygusudur. Paşa her rastladığı Rus birliğini yok etmek ve Rus ordularının  Kars’la olan bağlantılarını keserek tamamen imha etmek düşüncesi ile  Rusların kazandırdığı çok kıymetli  zamanı israf etmiş Sarıkamış ön ünde planlanandan  4 gün sonra gelebilmişti.
             Gece taarruzunun inkişaf etmemesinde en büyük sorumluluk 29. Tümen Komutanı Arif Baytın’ın idi.  Bu zat Başkomutanlığın bilgisi dışında  taarruz için ileri hareket eden kıtaları Kızılkiliseye geri çevirdi.  Onun bu hareketi gecenin karanlığında fark edilmedi.  Avcı kıtaları ile ileri hatta bulunan Enver paşa taarruzun inkişafı için boşuna  gayret edip durdu.  
             Rus harp tarihçelerinin de ittifak ettikleri gibi  bu gece Sarıkamış’a girilmemesi  savaşın yönünü değiştirdi. Artık sabah saatlerinde Rusların ilk takviye kuvvetleri  Sarıkamış’a girmeye başlamıştı. Bu günkü başarısızlıktan 9. Kolordu komutanı İhsan Paşa, onun kurmay Başkanı Şerif Köprülü ve 29. Tümen Komutanı Arif Baytın sorumlu tutulmaktadır.
                   Sarıkamış’ın 25-26 Aralık Gecesi  işgal edilmesini önleyen İhsan Paşa ve Kurmay başkanı  Şerif Bey  sorumludur.  Bunlar Rusça yazan kitapları okumadan  hatıralarını yazarak Kendilerini haklı göstermişlerdir. Şerif Bey’in Sarıkamış adındaki kitabı edebi bir değer taşıdığı için  çok tutmuştur. Kitap yayınlandığı zaman gazeteler iktibas yapmıştır. O zamanlar Enver Paşa doğu sınırına gelerek Türkiye’ye geçmek istiyordu.  Hatta bu işi Rusya’da toplayacağı kuvvet ile yapacağı söyleniyordu.  Şerif Bey’in Enver paşa’yı Elli bin kişiyi Sarıkamış’ta mahveden bir adam gibi göstermesinin  o zaman için faydalı olduğu söylenebilir.
Başkomutan Enver Paşa , ateşli fıtratının gereği olarak daima avcı hattında bulunmuş , zaman zaman öncüyü de geri de bırakarak tek başına keşifler yapmıştır
               Sarıkamış Harekatı, Moslowsky’nin kanaatine göre: “ Başarılacak bir harekatta, maiyet kumandanlarının,  Enver’in emrini tatbikte gevşeklik göstermeleri muvaffakiyetsizliğe netice vermiştir.”  Çünkü, Enver’in gece, Sarıkamış’a taarruz emri, IX Kolordu Kumandanı  İhsan Paşa ve Onun Erkan-ı harbi olan Miralay Şerif tarafından  durdurulmuştur. Eğer durdurulmamış olsa idi başarının kati olduğu , Rus kaynağından anlaşılmaktadır.Şu halde  mesuliyet,ithamlarla dolu, askeri olmaktan ziyade hissi, edebi ve  tesirkar bir üslupla Sarıkamış’ı yazmış olan  Şerif Bey’e ve Kumandanına raci olmaktadır.